Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Najstarszą literaturą europejską jest literatura grecka, którą otwierają dwie olbrzymie epopeje Homera – Iliada i Odyseja. Oba utwory, powstałe w IX lub VIII w. p.n.e., są wspaniałym osiągnięciem greckiego (i szerzej: europejskiego czy światowego) piśmiennictwa. Jest to o tyle osobliwe, że zazwyczaj początki literatury danego narodu są krótkie, fragmentaryczne i ułomne. Tutaj mamy natomiast do czynienia z dziełami całymi, obszernymi, napisanymi wspaniałym językiem, zdającymi sprawę z mitologicznego myślenia starożytnych Greków.

Dwa wielkie eposy są równocześnie najstarszymi większymi pomnikami pisanymi kultury greckiej. Na poematach Homera wykształciła się najdawniejsza nauka o literaturze, one pierwsze ze względu na swą ważność w systemie greckiej kultury i oświaty doczekały się już w starożytności naukowych opracowań, wydań, studiów, badań.

Okoliczności powstania Iliady

Z powstaniem Iliady wiąże się wiele nierozwiązanych kwestii. Można jednak na podstawie źródeł historycznych stwierdzić, że utwór ten powstał ustnie, a był potem przekazywany w tej samej formie przez wędrownych śpiewaków greckich (tzw. aoidów), którzy śpiewali go na dworach greckich. W późniejszym okresie aoidzi zostali zastąpieni przez rapsodów – już nie śpiewaków, lecz recytatorów.

Iliada liczy dokładnie 15 537 wersów. Podział na 24 pieśni czy też księgi (oznaczone umownie 24 literami dużymi alfabetu greckiego) jest późniejszy, pochodzi od greckich wydawców, podobnie jak tytuły poszczególnych ksiąg.

Homer – problemy z biografią


O Homerze wiemy bardzo niewiele, a problemy z odtworzeniem jego biografii potęgowane są podejściem starożytnych dziejopisów do kwestii biografii ważnych postaci. W starożytności po prostu wierzono, że Homer istniał (co dziś nie jest już takie oczywiste) – i to wystarczało. Poza tym biografowie tamtego okresu uważali, ze biografia im barwniejsza, tym lepsza, a prawda historyczna nie jest aż taka ważna.

Zachowało się ze starożytności siedem fantastycznych żywotów Homera, wszystkie napisane stosunkowo późno, około II-III w. p.n.e., autorstwa między innymi Herodota i Plutarcha. Z nich to właśnie ukazuje się obraz Homera jako ślepego śpiewaka natchnionego przez Muzę. Pochodzenie pierwszego w dziejach pisarza jest nieznane, siedem miast-państw kłóci się o prawo do nazwania Homera swoim rodakiem. Wspomniane fantastyczne żywoty Homera mówią o jego boskim pochodzeniu – był rzekomo synem nimfy i boga Melesa.

Wieloznaczne jest imię poety – „Homer”. U Jończyków oznaczało ono po prostu „ślepiec”, w języku greckim „homeros” oznacza zakładnika. Gdzie indziej występuje uzasadnienie etymologiczne „towarzysz” lub „spajacz”, „zbieracz”, „składacz”, co bliskie jest greckiemu określeniu „twórcy”, czyli „poety”. I tak właśnie – po prostu „poeta”, bez żadnych dodatków – nazywali Homera nieraz Grecy przez całą starożytność. Jego imię mogło być więc tylko symbolem.

Oprócz źródeł na wpół fantastycznych istnieją także świadectwa historyczne o Homerze, nie zawsze jednak można wierzyć w ich autentyczność. Jedyną pewną informacją jest fakt, że Homer żył około połowy IX wieku p.n.e. Jego autorstwo „Iliady” i „Odysei” nie jest oczywiste, w obu poematach ani razu nie pojawia się imię autora, tradycja jednak właśnie jemu przypisuje autorstwo dwóch wielkich eposów.

Kwestia homerycka


Z postacią Homera wiąże się tzw. kwestia homerycka. W XVII w. we Francji zaczęto zastanawiać się nad rzeczywistym, historycznym istnieniem Homera. Uważano, iż autorstwo Iliady i Odysei można przypisać wędrownym poetom, zawodowym śpiewakom – tzw. aojdom. Przypuszczano, iż eposy mogły powstać w X w. przed Ch. w postaci twórczości ustnej, spisane zaś miały być dopiero w VI w. przed Ch. w Atenach. Współcześnie przyjmuje się, iż ze względu na zwartą kompozycję i jednolitość stylistyczną autorem dział musiał być jeden człowiek – Homer.

Bibliografia


1. Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Ossolineum, Wrocław 1976.
2. Jasper Griffin, Homer, tł. Robert A. Sucharski, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.
3. Jerzy Łanowski, Wstęp, [w:] Homer, Iliada, Ossolineum, Wrocław 1986.

Wszystkie cytaty z Iliady pochodzą z wydania:
Homer, Iliada, tł. Kazimiera Jeżewska, wstępem i przypisami opatrzył Jerzy Łanowski, wyd. 14, Ossolineum, Wrocław 1986.



Mapa serwisu: